Trong cuộc sống hiện đại, lập kế hoạch chi tiêu trở thành kỹ năng quan trọng giúp mỗi người cân bằng giữa thu nhập và nhu cầu sinh hoạt. Việc kiểm soát dòng tiền cá nhân chưa bao giờ là dễ dàng, đặc biệt với những người mới đi làm hoặc có mức lương còn khiêm tốn. Nguyên nhân không chỉ nằm ở thu nhập thấp, mà chủ yếu do thiếu một kế hoạch chi tiêu hợp lý và bền vững.

1. Khi thu nhập ít, vì sao vẫn cần lập kế hoạch chi tiêu?

Nhiều người thường nghĩ rằng chỉ khi có dư tiền mới cần quản lý tài chính. Thực tế, càng thu nhập thấp, việc lập kế hoạch chi tiêu càng quan trọng, vì mỗi khoản nhỏ đều có ảnh hưởng lớn đến tổng thể tài chính cá nhân. Những khoản chi “nhỏ nhưng nhiều” như cà phê, đặt đồ ăn, mua sắm tiện tay có thể khiến bạn rơi vào tình trạng thâm hụt dù chưa đến cuối tháng. Ngược lại, khi bạn có kế hoạch chi tiêu:

• Mọi khoản tiền đều có mục đích rõ ràng: Bạn biết mình đang tiêu cho nhu cầu, cho mong muốn hay cho mục tiêu dài hạn.
• Chi tiêu có giới hạn hợp lý: Không cần cắt giảm triệt để, nhưng bạn có thể điều chỉnh tỉ lệ phù hợp với thu nhập.

• Tiền được sử dụng hiệu quả hơn: Kế hoạch giúp bạn tiết kiệm đều đặn, dù chỉ là vài trăm nghìn mỗi tháng, nhưng tích lũy lâu dài sẽ thành nguồn vốn dự phòng vững chắc.
• Tâm lý tài chính trở nên thoải mái hơn: Khi biết mình đang kiểm soát được chi tiêu, bạn không còn lo lắng khi phát sinh những khoản ngoài dự kiến.

Có thể nói, lập kế hoạch chi tiêu không chỉ là kỹ năng quản lý tiền bạc, mà còn là nền tảng để bạn học cách quản lý cuộc sống. 

2. Hiểu đúng về lập kế hoạch chi tiêu

Lập kế hoạch chi tiêu không chỉ là ghi chép lại các khoản đã chi, mà là một quy trình định hướng cách bạn sử dụng tiền trong tương lai.

Một kế hoạch chi tiêu tốt cần trả lời ba câu hỏi cơ bản:

1. Tôi kiếm được bao nhiêu mỗi tháng?
2. Tôi phải chi bao nhiêu cho các nhu cầu thiết yếu?
3. Tôi muốn dành bao nhiêu để tiết kiệm hoặc đầu tư?

Dưới đây là khung cơ bản cho một bản kế hoạch chi tiêu cá nhân:

Đây là nguyên tắc 50 - 30 - 20 do Elizabeth Warren đề xuất, một công thức đơn giản nhưng rất hiệu quả, đặc biệt với người có thu nhập dưới 15 triệu đồng/tháng.

Xem thêm: 5 Sai Lầm Tài Chính Phổ Biến Của Sinh Viên Và Người Mới Đi Làm

3. Các bước lập kế hoạch chi tiêu thông minh khi thu nhập hạn chế

Bước 1: Xác định rõ tổng thu nhập thực tế

Một lỗi phổ biến là chỉ tính lương cơ bản mà quên đi các khoản khác như thưởng, việc làm thêm, hoặc hỗ trợ từ gia đình. Tổng thu nhập cần được tính sau khi trừ thuế, bảo hiểm và chi phí cố định (ví dụ: phí trọ, điện thoại, internet). Việc hiểu rõ nguồn tiền giúp bạn lập kế hoạch chi tiêu sát thực tế, tránh “ảo tưởng tài chính”.

Bước 2: Ghi chép chi tiêu trong ít nhất 30 ngày

Bạn có thể bắt đầu bằng sổ tay hoặc ứng dụng miễn phí như:

• Money Lover: phân tích chi tiêu theo danh mục, phù hợp với sinh viên.
• Spendee: đồng bộ tài khoản ngân hàng, hiển thị biểu đồ dòng tiền.
• Notion Finance Template: tùy chỉnh thủ công, giúp bạn hiểu sâu hành vi tiêu dùng của chính mình.

Việc theo dõi ít nhất 30 ngày sẽ giúp bạn thấy rõ mô hình chi tiêu, phát hiện những khoản không cần thiết và dễ dàng cắt giảm.

Bước 3: Phân loại chi tiêu theo mức độ ưu tiên

Hãy chia chi tiêu thành ba nhóm:

• Bắt buộc: tiền trọ, ăn uống, học phí, điện nước.
• Cần thiết nhưng linh hoạt: giao thông, điện thoại, quà tặng.
• Không thiết yếu: mua sắm, giải trí, đồ xa xỉ.

Tìm hiểu ngay: Chính Sách Bảo Hiểm Thất Nghiệp Mới Từ 1/1/2026 Ai Được Lợi?

Bằng cách phân nhóm, bạn sẽ dễ dàng biết được khoản nào có thể tối ưu. Ví dụ, chỉ cần giảm 10% chi tiêu nhóm 3, bạn có thể tiết kiệm thêm 300.000 - 500.000 đồng mỗi tháng.

Bước 4: Thiết lập ngân sách cụ thể cho từng nhóm

Hãy cụ thể hóa con số thay vì chỉ nói “tiết kiệm nhiều hơn”.
Ví dụ, với thu nhập 8 triệu đồng/tháng:

• 4 triệu cho nhu cầu thiết yếu
• 2,4 triệu cho mong muốn cá nhân
• 1,6 triệu cho tiết kiệm hoặc đầu tư nhỏ

Nếu thu nhập thấp hơn (5 - 6 triệu/tháng), bạn vẫn có thể áp dụng tỷ lệ tương tự nhưng giảm phần “mong muốn cá nhân” để tăng phần tiết kiệm.

4. Cách điều chỉnh kế hoạch chi tiêu khi có biến động thu nhập

Thu nhập không phải lúc nào cũng ổn định. Có tháng bạn nhận thêm tiền thưởng, cũng có lúc bị giảm do ít dự án hoặc chi phí phát sinh. Điều quan trọng là linh hoạt nhưng vẫn giữ nguyên kỷ luật tài chính.

• Khi thu nhập tăng: hãy tăng phần tiết kiệm hoặc đầu tư, không tăng chi tiêu ngay.
• Khi thu nhập giảm: ưu tiên giữ vững nhóm chi tiêu bắt buộc, tạm cắt giảm các khoản không thiết yếu.
• Khi có nợ: tập trung thanh toán nợ xấu (thẻ tín dụng, vay lãi cao) trước khi đầu tư hoặc tiết kiệm.

Đọc ngay: Quản Lý Tài Chính Cá Nhân Cho Thế Hệ Trẻ Hiện Đại

Một kế hoạch chi tiêu không chỉ giúp bạn “đủ sống”, mà còn hướng đến “sống có định hướng”. Lập kế hoạch chi tiêu không phải là ép mình sống tiết kiệm, mà là học cách tiêu tiền đúng chỗ để đạt được tự do.

Hãy theo dõi HR1 Jobs để khám phá thêm các bài viết chuyên sâu về kỹ năng quản lý tài chính, phát triển nghề nghiệp và tìm việc hiệu quả.