Tiền lương đóng BHXH bắt buộc là một yếu tố quan trọng trong hệ thống bảo hiểm xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động và nghĩa vụ của người sử dụng lao động. Từ ngày 1/7, Chính phủ đã ban hành Nghị định 158/2025, quy định chi tiết về cách tính tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc, áp dụng cho nhiều nhóm đối tượng khác nhau. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các quy định mới, từ cách tính tiền lương đến các khoản phụ cấp, bổ sung, và đối tượng áp dụng, giúp bạn hiểu rõ hơn về chính sách này.

Tiền Lương Đóng BHXH Bắt Buộc Là Gì?

Tiền lương đóng BHXH bắt buộc là khoản thu nhập được sử dụng để tính mức đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động và người sử dụng lao động. Theo quy định mới, khoản tiền này bao gồm mức lương chính, các khoản phụ cấp cố định, và những khoản bổ sung được trả đều đặn trong mỗi kỳ lương. Quy định này được điều chỉnh hàng năm dựa trên chỉ số giá tiêu dùng, đảm bảo phù hợp với tình hình kinh tế và đời sống.

Các khoản thu nhập không tính vào tiền lương đóng BHXH bao gồm tiền thưởng, hỗ trợ ăn uống, đi lại, nhà ở, chăm sóc con nhỏ, hoặc các khoản trợ cấp liên quan đến hoàn cảnh cá nhân như tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Điều này giúp đảm bảo rằng các khoản phúc lợi không bị tính trùng lặp, đồng thời tập trung vào những khoản thu nhập ổn định.

Các Nhóm Đối Tượng Áp Dụng Tiền Lương Đóng BHXH

Quy định mới áp dụng cho nhiều nhóm lao động khác nhau, từ khu vực công đến doanh nghiệp tư nhân, chủ hộ kinh doanh, và các đối tượng đặc thù. Dưới đây là chi tiết về từng nhóm:

1. Lao động khu vực công

Đối với cán bộ, công chức, viên chức, và lực lượng vũ trang trong khu vực công, tiền lương đóng BHXH bao gồm mức lương theo chức vụ, chức danh, ngạch, bậc, cấp bậc quân hàm, cùng các khoản phụ cấp như phụ cấp chức vụ, thâm niên vượt khung, nghề, hoặc hệ số chênh lệch bảo lưu lương (nếu có). Các khoản này được tính dựa trên thang bảng lương do Nhà nước quy định, đảm bảo quyền lợi hưu trí và các chế độ bảo hiểm khác được bảo vệ đầy đủ.

Ví dụ, một viên chức cấp huyện có mức lương cơ bản 5 triệu đồng, phụ cấp chức vụ 500 nghìn đồng, và phụ cấp thâm niên 300 nghìn đồng sẽ có tiền lương đóng BHXH là 5,8 triệu đồng mỗi tháng.

2. Lao động khu vực doanh nghiệp

Đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động trong khu vực doanh nghiệp, tiền lương đóng BHXH là tổng thu nhập cố định hàng tháng, bao gồm:

• Mức lương chính: Theo công việc hoặc chức danh ghi trong hợp đồng lao động.
• Phụ cấp lương: Các khoản bù đắp cho điều kiện lao động, tính chất phức tạp của công việc, hoặc chi phí sinh hoạt mà mức lương chính chưa bao gồm đầy đủ.
• Khoản bổ sung cố định: Các khoản được thỏa thuận trả thường xuyên, ổn định trong mỗi kỳ lương.

Ví dụ, một công nhân dệt may tại Đà Nẵng có mức lương chính 6 triệu đồng, phụ cấp điều kiện lao động 1 triệu đồng, và khoản bổ sung cố định 500 nghìn đồng sẽ có tiền lương đóng BHXH là 7,5 triệu đồng. Tuy nhiên, các khoản thưởng theo năng suất hoặc tiền hỗ trợ ăn trưa không được tính vào căn cứ đóng BHXH.

Trường hợp lao động hưởng lương theo giờ, ngày, hoặc tuần, tiền lương đóng BHXH sẽ được tính bằng cách nhân số giờ (ngày, tuần) làm việc với mức lương tương ứng trong hợp đồng. Điều này đảm bảo tính công bằng cho những người lao động có thời gian làm việc linh hoạt.

Đọc thêm: Lao Động Thử Việc Từ 1/7 Có Phải Đóng BHXH Bắt Buộc?

3. Lao động làm việc không trọn thời gian

Đối với lao động làm việc không trọn thời gian, nếu tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn mức tham chiếu (hiện tại là 2,34 triệu đồng), căn cứ đóng BHXH là tiền lương thỏa thuận trong hợp đồng. Nếu thấp hơn mức tham chiếu, mức đóng sẽ được tính bằng mức tham chiếu này. Điều này giúp bảo vệ quyền lợi của nhóm lao động bán thời gian, đảm bảo họ vẫn được hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội cơ bản.

Ví dụ, một nhân viên bán hàng part-time có lương tháng 3 triệu đồng sẽ đóng BHXH dựa trên mức lương này. Nhưng nếu lương chỉ 2 triệu đồng, mức đóng sẽ được tính dựa trên mức tham chiếu 2,34 triệu đồng.

4. Người hoạt động không chuyên trách

Đối với nhóm người hoạt động không chuyên trách tại cấp xã, thôn, hoặc tổ dân phố, tiền lương đóng BHXH được tính dựa trên mức phụ cấp hàng tháng. Nếu phụ cấp thấp hơn mức tham chiếu 2,34 triệu đồng, căn cứ đóng sẽ bằng mức tham chiếu. Đặc biệt, nếu người lao động không làm việc hoặc không nhận phụ cấp từ 14 ngày trở lên trong tháng, cả người lao động và người sử dụng lao động sẽ không phải đóng BHXH cho tháng đó.

Ví dụ, một cán bộ không chuyên trách tại xã có mức phụ cấp 2 triệu đồng sẽ đóng BHXH dựa trên mức tham chiếu 2,34 triệu đồng, đảm bảo quyền lợi tối thiểu.

5. Quản lý doanh nghiệp và các chức danh quản lý

Nhóm quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, thành viên hội đồng quản trị, tổng giám đốc, giám đốc, hoặc các chức danh quản lý khác trong hợp tác xã (HTX) sẽ đóng BHXH dựa trên tiền lương được hưởng theo quy định. Tiền lương này bao gồm mức lương chức danh, phụ cấp, và các khoản bổ sung cố định được trả đều đặn.

Trường hợp một người giữ nhiều chức danh quản lý tại nhiều đơn vị, họ chỉ tham gia BHXH bắt buộc tại đơn vị đầu tiên mà họ tham gia quản lý hoặc điều hành. Điều này tránh tình trạng đóng trùng BHXH, giúp tối ưu hóa chi phí cho cả người lao động và doanh nghiệp.

6. Chủ hộ kinh doanh

Chủ hộ kinh doanh có đăng ký theo phương pháp kê khai sẽ thuộc diện đóng BHXH bắt buộc từ ngày 1/7. Theo thống kê, cả nước hiện có khoảng 80 nghìn hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai, trong khi hơn 2 triệu hộ nộp thuế theo phương pháp khoán sẽ bắt đầu áp dụng từ ngày 1/7/2029. Mức đóng BHXH của nhóm này được tính dựa trên thu nhập thực tế ghi trong hợp đồng hoặc thỏa thuận, đảm bảo phù hợp với quy mô và tính chất hoạt động kinh doanh.

7. Nhóm dân quân thường trực

Đối với dân quân thường trực, tiền lương đóng BHXH được tính tương đương với mức đóng của hạ sĩ quan, binh sĩ trong quân đội, hoặc chiến sĩ nghĩa vụ trong công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí. Điều này đảm bảo quyền lợi bảo hiểm xã hội cho nhóm lao động đặc thù này, đặc biệt trong bối cảnh công việc có tính chất tạm thời và không ổn định.

Tỷ Lệ Đóng BHXH Và Các Quỹ Liên Quan

Tỷ lệ đóng BHXH bắt buộc không thay đổi so với quy định trước đây, cụ thể:

• Người lao động: Đóng 8% tiền lương vào quỹ hưu trí và tử tuất.
• Người sử dụng lao động: Đóng 14% vào quỹ hưu trí và tử tuất, cùng 3% vào quỹ ốm đau và thai sản trong một số trường hợp.

Tuy nhiên, do cơ sở tính tiền lương đóng BHXH được điều chỉnh, số tiền thực nộp có thể tăng hoặc giảm tùy thuộc vào mức lương của từng nhóm lao động. Ví dụ, một nhân viên có tiền lương đóng BHXH tăng từ 5 triệu đồng lên 6 triệu đồng sẽ phải đóng thêm 80 nghìn đồng (8%) mỗi tháng, trong khi doanh nghiệp đóng thêm 140 nghìn đồng (14%).

Xem ngay: Giảm Thuế Thu Nhập Cá Nhân Cho Người Lao Động

Thống Kê Và Dự Báo Về BHXH

Theo thống kê, đến cuối năm trước, cả nước có khoảng 20 triệu người tham gia BHXH, trong đó 17,7 triệu người thuộc khu vực bắt buộc và 2,3 triệu người tham gia tự nguyện, chiếm 42,7% lực lượng lao động trong độ tuổi. Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) bao phủ 16 triệu người, chiếm 34% lực lượng lao động, và bảo hiểm y tế (BHYT) đạt 95,4 triệu người, tương đương 94% dân số.

Dự kiến đến năm 2027, tổng số người tham gia BHXH sẽ đạt 24,6 triệu, BHTN đạt 18,8 triệu, và BHYT đạt 99,3 triệu. Những con số này phản ánh nỗ lực của Nhà nước trong việc mở rộng độ bao phủ bảo hiểm xã hội, đảm bảo an sinh xã hội cho người lao động.

Các Khoản Không Tính Vào Tiền Lương Đóng BHXH

Để đảm bảo tính minh bạch, các khoản thu nhập sau không được tính vào tiền lương đóng BHXH:

• Tiền thưởng sáng kiến hoặc thưởng năng suất.
• Hỗ trợ ăn giữa ca, xăng xe, điện thoại, nhà ở, hoặc chăm sóc con nhỏ.
• Trợ cấp cho người lao động trong các trường hợp đặc biệt như tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hoặc thân nhân qua đời.

Những khoản này được tách biệt để tránh làm tăng gánh nặng tài chính cho cả người lao động và doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo quyền lợi BHXH được tính toán dựa trên thu nhập ổn định.

Lợi Ích Của Việc Đóng BHXH Bắt Buộc

Việc đóng BHXH bắt buộc không chỉ đảm bảo quyền lợi hưu trí mà còn mang lại các chế độ khác như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, và bảo hiểm thất nghiệp. Đặc biệt, từ ngày 1/7, nam giới tham gia BHXH bắt buộc được hưởng chế độ thai sản lên đến 60 ngày khi vợ sinh con, tăng gấp đôi so với mức 30 ngày trước đây. Lao động nữ cũng được tăng thời gian nghỉ khám thai lên 2 ngày mỗi lần, không phân biệt vị trí địa lý hay tình trạng thai nhi.

Ngoài ra, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ nhận được hỗ trợ từ Nhà nước theo tỷ lệ phần trăm trên mức đóng hàng tháng, tạo động lực cho các nhóm lao động tự do tham gia hệ thống an sinh xã hội.

Quy định mới về tiền lương đóng BHXH bắt buộc từ ngày 1/7 là một bước tiến quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động và người sử dụng lao động. Với các nhóm đối tượng đa dạng từ lao động khu vực công, doanh nghiệp, đến chủ hộ kinh doanh và dân quân thường trực, chính sách này không chỉ tăng cường độ bao phủ bảo hiểm mà còn đảm bảo tính công bằng và minh bạch. Việc hiểu rõ cách tính tiền lương đóng BHXH sẽ giúp bạn tối ưu hóa quyền lợi của mình, đồng thời tuân thủ đúng quy định pháp luật. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về các cơ hội nghề nghiệp hãy liên hệ với HR1Jobs để biết thêm thông tin chi tiết và cơ hội việc làm phù hợp với bạn!

Nguồn: VNExpress