Dạo gần đây đã bắt đầu rộ lên một câu hỏi:” Vì sao bằng cấp là chưa đủ để sinh viên có việc làm?”. Liệu nhà tuyển dụng đang yêu cầu quá cao đối với sinh viên mới ra trường? Sinh viên mới ra trường: Học tiếp, học chứng chỉ hay đi làm ngay? Liệu học tiếp sẽ tiếp có thật sự đủ với nhà tuyển dụng? Liệu đâu mới là ý kiến đúng?

1. Bằng cấp – tấm vé vào cửa nhưng không còn là “lá chắn an toàn”

Trong nhiều năm qua, bằng cấp từng được coi là tiêu chuẩn vàng để đánh giá năng lực. Một tấm bằng đại học từng đủ để sinh viên tự tin nộp đơn vào nhiều công ty. Nhưng thực tế ngày nay đã thay đổi. Doanh nghiệp hiện đại không còn xem bằng cấp là yếu tố quyết định. Họ nhìn vào kỹ năng thực hành, khả năng thích ứng và trải nghiệm thực tế nhiều hơn. Một tấm bằng, dù là đại học hay thạc sĩ, chỉ còn mang tính “điều kiện cần” – nó giúp bạn vượt qua vòng lọc hồ sơ, nhưng không đủ để chứng minh rằng bạn làm được việc.

2. Khoảng trống giữa trường học và thị trường việc làm

Tại sao sinh viên vẫn thất nghiệp dù có bằng cấp? Lý do nằm ở khoảng trống lớn giữa kiến thức được học và yêu cầu thực tế:

• Chương trình học nặng lý thuyết: nhiều ngành đào tạo chưa bắt kịp tốc độ thay đổi của thị trường.
• Kinh nghiệm thực tập ít ỏi: đa phần chỉ vài tháng, chủ yếu làm công việc hỗ trợ, chưa đủ để chứng minh năng lực.
• Tâm lý phụ thuộc vào bằng cấp: sinh viên nghĩ rằng càng có nhiều bằng sẽ càng dễ xin việc, trong khi nhà tuyển dụng lại quan tâm đến kỹ năng và thái độ.

Điều này dẫn đến tình trạng “sưu tập giấy tờ”: có người vừa học xong đại học đã vội học tiếp thạc sĩ, có người theo nhiều chứng chỉ ngắn hạn. Nhưng cuối cùng, hồ sơ vẫn không thuyết phục vì thiếu minh chứng cho năng lực thực tế.

3. Vì sao nhà tuyển dụng không đặt nặng bằng cấp?

Từ góc nhìn chuyên gia nhân sự, lý do rất rõ:

• Doanh nghiệp cần người làm được việc, không chỉ người có kiến thức.
• Kỹ năng mềm và khả năng thích nghi mới quyết định hiệu quả công việc – đây là thứ mà bằng cấp không phản ánh đầy đủ.
• Tốc độ thay đổi công nghệ khiến nhiều kiến thức trong trường học nhanh chóng lỗi thời, còn kỹ năng thực hành mới giúp nhân sự bắt kịp.

Một sinh viên có bằng cấp nhưng thiếu trải nghiệm sẽ khó cạnh tranh với một bạn trẻ chủ động tham gia dự án thực tế, đi làm bán thời gian, hay tham gia hoạt động xã hội.

4. Làm sao để bằng cấp thực sự có giá trị?

Điều sinh viên cần không phải thêm bằng cấp cho đẹp hồ sơ, mà là biết cách biến bằng cấp thành lợi thế thông qua trải nghiệm. Một vài hướng đi cụ thể:

• Thực tập chiến lược: thay vì chỉ làm “ngắn hạn cho có”, hãy chọn môi trường cho phép bạn thực sự tham gia vào dự án, có sản phẩm cụ thể để ghi vào CV.
• Dự án cá nhân hoặc cộng đồng: tự làm nghiên cứu, kinh doanh nhỏ, hoặc tham gia nhóm phi lợi nhuận. Đây là bằng chứng cho thấy bạn biết biến kiến thức thành hành động.
• Chứng chỉ gắn với kỹ năng thị trường: thay vì chạy theo số lượng chứng chỉ, hãy tập trung vào các chứng chỉ đang được doanh nghiệp đánh giá cao (ví dụ: kỹ năng số, phân tích dữ liệu, ngoại ngữ, quản lý dự án…).
• Xây dựng hồ sơ cá nhân: LinkedIn, portfolio, hoặc blog chuyên môn để chứng minh rằng bạn không chỉ có bằng cấp, mà còn có khả năng áp dụng.

HR1Jobs nghĩ rằng một tấm bằng cấp là điều kiện cần, nhưng chưa bao giờ đủ. Nó giống như tấm vé mời vào buổi phỏng vấn, còn việc bạn có được chọn hay không lại phụ thuộc vào trải nghiệm, kỹ năng và sự chủ động. Sinh viên muốn tránh vòng luẩn quẩn “có bằng nhưng vẫn thất nghiệp” cần thay đổi tư duy: bằng cấp là nền tảng, còn trải nghiệm và kỹ năng mới là chìa khóa để bước vào sự nghiệp.